Er zijn twee kanten waar je naar kunt kijken: een van deze kanten bevindt zich voor onze ogen en de andere kant bevindt zich binnen in ons. De eerste stap van de mysticus is te kant te zien die zich voor zijn ogen bevindt en zijn tweede stap is om naar de kant te kijken die zich binnenin hem bevindt. De eerste manier van kijken, die de mineur- of de kleinere ontwikkeling is, is de manier van kijken van de adept. En de andere manier van kijken, de majeur- of de grotere ontwikkeling of fase is, is de manier van kijken van de mysticus.
Wanneer mensen het spirituele pad nemen beginnen ze zich te interesseren in psychologie, occultisme of een of ander onderwerp, gelovend dat dat hetzelfde is als mystiek of esoterie. Ware mystiek of esoterie begint echter eenvoudigweg met de eerste stap, met het naar buiten kijken. En waar kijkt men dan daar buiten naar? Naar twee zaken. De ene is dat iemand zichzelf afvraagt hoe alles wat hij ziet hem raakt en wat zijn reactie op alles is. Hij vraagt zich af hoe reageert zijn spirit op de objecten of de omstandigheden die hij tegenkomt, op de geluiden die hij hoort en op de woorden die mensen tegen hem zeggen. En de tweede zaak is te zien welk effect hij zelf op objecten, omstandigheden en individuen heeft wanneer hij ermee in contact komt.
Je dient rechtvaardig te zijn om in staat te zijn deze zaken te analyseren. Als je dat niet kunt dan kan het zijn dat je altijd naar de dingen blijft kijken in het licht van wat jou ten goede komt en anderen niet. We horen veel mensen zeggen: ´Die persoon heeft een slechte invloed op me´, maar niemand zegt: ´Ik heb een slechte invloed op die persoon´. De meeste mensen denken dat ieder ander verkeerd en slecht is en dat alles wat ongewenst is zich in ieder ander bevindt behalve in zichzelf, maar rechtvaardig worden is het proces van het adept-worden, een adept die zich aan het ontwikkelen is in een mysticus.
Hierna komt het innerlijke proces, het naar binnen kijken. En dit is een uiterst wonderbaarlijk proces. Zodra iemand in staat is om naar zijn spirit te kijken wordt hij opnieuw geboren. Het is een nieuw leven. Door naar je spirit te kijken kun je analyseren hoe alles wat je zegt, denkt, voelt en doet doorwerkt op je spirit en ook hoe de spirit reageert. Op deze manier wordt je leven steeds meer geanalyseerd. Het lijkt als het karnen van je spirit en door dit karnen breng je de room van de spirit te voorschijn en die room is wijsheid. Het verschil tussen de wijze en de dwaas ligt slecht hierin dat de dwaas naar een ander kijkt terwijl de wijze daarentegen naar zichzelf kijkt. Bovendien is het uiterst wonderbaarlijk om te zien hoe iemand die zelf het meest vol met fouten zit veel fouten in anderen ziet. Omdat hij naar anderen kijkt is hij nog niet in staat geweest om naar zichzelf te kijken, maar zodra hij naar zichzelf begint te kijken kijkt hij niet meer naar anderen; hij heeft dan in zichzelf zo veel om naar te kijken dat hij daar zijn beide handen vol aan heeft.
Er sterven talloze zielen zonder dat ze ooit tot deze ervaring zijn gekomen. Zij denken er nooit over na. Tegelijkertijd zijn er verfijnde zielen die nogal jong kunnen zijn en toch al die perceptie hebben. En elke keer wanneer er deze perceptie is is er de levende spirit, zelfs als je het in een klein kind vindt. Dat kind is dan net zo oud als zijn opa, het is een ´oude ziel´ zoals een kind dat wijsheid, diepte en subtiliteit laat zien in het Oosten wordt genoemd. Met ´oud´ wordt bedoeld dat het meer ervaring laat zien. Er is weinig tijd voor nodig om iemand in deze betekenis oud te maken. Veel mensen worden in heel korte tijd oud. Er zijn mensen die vanaf hun kindertijd laten zien dat ze oude zielen zijn. Zij doen uitingen van grote wijsheid, alsof ze al honderden jaren lang ervaring op aarde hebben gehad. En soms kunnen mensen van een vergevorderde leeftijd als een kind dingen denken, voelen en zeggen. Dit laat zien dat de leeftijd van de ziel niet correspondeert met de tijd vanaf het moment van de geboorte van de persoon op dit bestaansniveau.
De ziel die haar eigen spirit kan analyseren is sprankelend, want het is die ziel die zichzelf en anderen zal trainen. Maar de ziel die haar eigen spirit niet kan analyseren kan anderen niet trainen. De spirit in de juiste conditie houden is net zo moeilijk zo niet moeilijker als het cultiveren van een delicate plant in een broeikas, waar een beetje meer zon die kan verpesten, een beetje meer water die kan vernietigen, een beetje meer lucht er slecht voor is. De spirit is zelfs delicater dan dat. Een lichte schaduw van misleiding, slechts een gevoel van oneerlijkheid, een vleugje hypocrisie kan hem al verpesten. Als vrees hem raakt, als twijfel hem door elkaar schudt, als boosheid hem diep in zijn wortel raakt dan wordt hij verpest. En hoe delicater de spirit is, hoe delicater de zorg is die hij behoeft. Hij dient zorgvuldig beschermd te worden in de broeikas. Het minste vleugje van smaad, de kleinste belediging die waar ook maar vandaan komt, kan hem vermoorden. De mens even buiten beschouwing gelaten kan de spirit van een paard op dezelfde dag sterven als waarop hij de zweep voelt. Wanneer de zweep eenmaal op de spirit is terechtgekomen dan kan hij verdwenen zijn. Ongetwijfeld is ´killing the spirit´ slechts een wijze van spreken, de spirit wordt nooit vermoord en toch is het voor de spirit die op de wijze zoals hier aangeduid is vermoord erger dan de dood. De dood is te prefereren. Het leven verliest alle interesse wanneer de spirit eenmaal dood is. Het is beter dat de persoon sterft en niet de spirit.
Niettemin is de spirit goddelijk en eeuwig en hij kan altijd hersteld worden als je de sleutel daartoe maar kent. En wat is deze sleutel? Als dit zou worden verteld wat zou er dan overblijven? Het is niet gemakkelijk om deze sleutel te vinden. Het is niet gemakkelijk om de gebroken spirit te herstellen, niet iedereen is in staat om zijn spirit te verheffen wanneer die eenmaal is gevallen, want dan is hij zwaarder dan een berg om op te tillen. Maar wat je erover kunt zeggen is dat er slechts een sleutel bestaat, de eerste en de laatste en dat die te vinden is in het zoeken naar het koninkrijk van God. Die sleutel als een tegengif en helpt je door je spirit af te stemmen, door jezelf in harmonie te brengen en jezelf in ritme te brengen. Als dit wordt gecombineerd met wijsheid is dat nog beter. Dat is de reden waarom iemand op zoek is naar een leraar op het pad van wijsheid, opdat de leraar hem gidst bij het vinden van de sleutel.
Er bestaat een delicaatheid in vriendschap, in alle soorten relatie. Er bestaat delicaatheid in het ontmoeten van mensen. Als die delicate draad wordt beschadigd of overboord wordt gegooid dan gaat er iets fout. Er bestaat geen delicater systeem dan de spirit van de mens. Hoe voorzichtig is men niet met zijn electrische systeem! Er wordt en een vergrootglas naar elk klein draadje gekeken en elk onderdeeltje ervan wordt zo zorgvuldig beschermd en zo schoon gehouden dat er geen roest op kan komen; niemand mag het aanraken! Tegelijkertijd heeft de mens geen eerbied voor zijn spirit, die het delicaatste systeem van alles is. Wanneer dat eenmaal fout gaat komt het nooit meer goed. En het is voor de spirit heel gemakkelijk om verkeerd te gaan, terwijl het uiterst moeilijk is om die weer te herstellen. Voor andere systemen kunnen we reserve-onderdelen aanschaffen, maar niet voor dit systeem wanneer het eenmaal kapot is, wanneer er eenmaal iets van kwijt is. En als je eens denkt aan alle ziekten en onaangename ervaringen van het uiterlijke leven, hoe staat het dan met de spirit? Wanneer de spirit eenmaal is verstoord dan wordt voor diegene het gehele universum verstoord.
Wat er, heel vaak onbewust, gebeurt is dat er vrienden zijn die elkaar zeer zijn toegewijd en dat er dan vervolgens iets in het systeem fout gaat. Wellicht weet geen van beiden dit, maar onbewust wordt dan de spirit van hun vriendschap vernietigd. En het is heel moeilijk om die weer te lijmen. Dan is er geen vreugde van vriendschap meer. Vriendschap duurt net zolang als de delicate draad bestaat, zolang het systeem op gepaste wijze funktioneert. Bovendien stellen alle uiterlijke dingen van het leven zoals geld, macht, positie of comfort niets voor vergeleken met de conditie van je spirit. Als de spirit wordt verstoord dan heeft geen van deze zaken nog enige waarde; het is dan allemaal verloren.
Er is een verhaal over een koning die op een dag een drager bij zich riep en hem iets opdroeg en nadat hij hem die opdracht had gegeven ging hij naar zijn kamer en ondertekende hij zijn troonsafstand. Zijn wazirs vroegen hem waarom hij dit deed, wat er verkeerd was gegaan. Hij antwoordde: ´Toen ik die drager mijn opdracht gaf zag ik door zijn gelaatsuitdrukking dat hij die niet op dezelfde manier in ontvangst nam dan tot dat moment. Dus moet er iets fout zijn gegaan in mijn spirit. Ik moest maar niet meer de staatsaangelegenheden regelen´. Het duurt lang om geschikt te zijn en het duurt maar een tel om ongeschikt te raken. Het is uiterst moeilijk om de spirit weer onder controle te krijgen en hem te laten werken zoals die dat zou moeten doen, de kleinste dingen kunnen hem in verwarring brengen. Denk maar eens aan de hoeveelheid onderdelen die er nodig zijn om een horloge te laten lopen en hoe gemakkelijk het is om het horloge te laten vallen en te vernietigen.
Er zijn wat mensen die geen spirit hebben. Dat wil zeggen van wie de spirit nog steeds begraven ligt. Zij malen er niet om, zij zijn helemaal gelukkig, hoewel ze niet weten wat werkelijk geluk behelst. Voor anderen echter die zich heel goed bewust zijn van hun spirit bestaat er niets moeilijkers dan die spirit in de juiste conditie te houden. Toch is er geen offer te groot en is alles wat we maar kunnen doen nog te weinig om de spirit afgestemd te houden. De mysticus traint derhalve zijn spirit. Het is de training van zijn eigen spirit die de mens in staat stelt om de zielen te helpen die naar hem toe komen.
Het verhaal van Ayaz geeft ons hier een voorbeeld van. Dat is de manier om de spirit af te stemmen: hem te reinigen, te zuiveren, te vernederen en te kneden en alles wat hem maar zou kunnen bezoedelen uit te wissen en hem hoog te verheffen. Alles wat er maar nodig is dient ermee te worden gedaan. En het is niet gemakkelijk om met de spirit om te gaan. Velen die niet weten hoe ze met de spirit om moeten gaan maken hem kapot, net zoals kinderen hun speelgoed kapot maken en wat blijft er over wanneer de spirit eenmaal vernield is? Je zou in gedachten dienen te houden dat de grootheid of de kleinheid of het geluk of de verkniptheid allemaal effecten zijn die voortkomen uit de conditie van de spirit. We zijn net zo groot als onze spirit, we zijn net zo ruim als onze spirit, we zijn net zo laag als onze spirit, we zijn net zo klein als onze spirit; de spirit kan ons maken tot wat we allemaal zijn.
Waarlijk, als er iets noodzakelijker is dan wat dan ook dan is het wel het in staat zijn je spirit af te stemmen.
