Mystici uit alle tijden zijn niet bekend vanwege hun wonderbaarlijke machten of voor de doctrines die ze hebben onderricht, maar vanwege de devotie die ze gedurende hun leven hebben getoond. De soefi in het Oosten zegt tegen zichzelf: ´Ishq Allah, Ma´bud Allah´, wat ´God is liefde, God is de geliefde´ betekent. Met anderen woorden, het is God die Liefde, Liefhebben en Geliefde is. Wanneer we de verhalen over de wonderbaarlijke machten van de mystici, over hun grote inzicht in de verborgen wetten der natuur en over de kwaliteiten die zich via hun prachtige persoonlijkheid hebben gemanifesteerd dan beseffen we dat deze allemaal uit één en dezelfde bron komen, of je het nu devotie of liefde noemt.
Wanneer we vanuit het gezichtspunt van een mysticus naar deze kwestie kijken dan zien we dat liefde twee aspecten heeft: liefde op zich en de schaduw van liefde die op de aarde is gevallen. Het eerste is hemels, het tweede aards. Het eerste ontwikkelt zelf-verzaking in iemand, het tweede maakt hem nog zelfzuchtiger dan hij daarvoor al was. Deugden zoals tolerantie, vergevingsgezindheid, genade of compassie stijgen uit zichzelf op in het hart dat tot liefde is ontwaakt. En zwakheden zoals jaloezie, haat en alle manieren van vooroordeel beginnen te voorschijn te komen wanneer de schaduw van liefde op de aarde van de sterfelijken is gevallen. De eerstgenoemde liefde verheft de mens tot onsterfelijkheid, de laatstgenoemde verandert de onsterfelijke ziel in een sterfelijk wezen. Een of andere dichter heeft ooit gezegd dat de eerste stap in liefde zelfloosheid onderricht. En als die niet wordt ervaren dan heb je een stap in de verkeerde richting gezet, hoewel je het liefde noemt. Want de mens heeft vanaf het moment dat hij op aarde wordt geboren de woorden ´ik ben´ geleerd en alleen liefde kan hem leren om ´gij zijt, niet ik´ te zeggen, want geen enkele ziel kan liefhebben en toch zijn eigen bestaan bekrachtigen.
Liefde kan in haar eerste fase affectie worden genoemd, een teder gevoel jegens iemand, of dat nu de moeder, de vader of een kind of broer of zus, vriend of kameraad is. In affectie begint liefde zichzelf te tonen. En zelfs in dat eerste ontwaken zul je het fenomeen van zelfloosheid zien. Wanneer een onschuldig kind met een snoepje naar zijn moeder toe komt en het haar aanbiedt dan ligt zijn plezier erin om te zien dat in plaats van hijzelf de moeder het neemt. Hier zien we de liefde in haar aanvangsfase en zien we ook zelfloosheid die de eerste stap op het pad van zelfverzaking zet. Je ziet het in de vorm van de compassie van de moeder voor haar kind, in de zelf-opoffering die zij laat zien in de hele nacht opblijven, in het delen van de pijn van haar kind, in het ongerust zijn als het kind weg is, in het zich verheugen over zijn pleziertjes en in het bezorgd zijn om zijn problemen. In deze liefde die zonder passie is, een liefde die slechts verlangt dat het kind groeit, bloeit en vruchten afwerpt terwijl het zelf van de moeder daarentegen ondergedompeld is in het zien gebeuren ervan, in deze liefde bevindt zich zelf-ontzeggin.
Dan bestaat er de liefde van de vriend voor de vriend, waarvoor de enige reden de bewondering is die de een voor de ander heeft. Maar wanneer er ware vriendschap is tussen twee mensen dan schenkt dat hen de ervaring van goddelijke perfectie, zoals in het Perzische gezegde: ´Wanneer twee harten één worden dan kunnen ze bergen verzetten´. Stel je eens voor wat voor een gevoel het is te voelen dat er iemand is in wie we vertrouwen kunnen stellen, dat er iemand is die ons begrijpt, die we kunnen vertrouwen, op wie we kunnen leunen en terugvallen, voor wie we ons hart kunnen openen en stel je eens voor wat voor een gevoel het is te weten dat iemand zich meer zorgen maakt bij onze pijn dan dat hij zich zorgen maakt over zijn eigen problemen en te weten dat er zich iemand op deze wereld bevindt die samen met ons al wat goed en mooi is zal delen! Als we deze vriend aan de ene kant van de weegschaal zouden plaatsen en de gehele wereld aan de andere kant ervan dan zou de kant waar de vriend zich bevindt zwaarder wegen dan de andere.
En dan is er de liefde voor je geliefde levenspartner, een geliefde in wie je de schoonheid van God kunt zien en in wie je de stem van God kunt horen. Je kunt naar die geliefde smachten, je kunt de hele tijd ernaar hunkeren om de aanwezigheid van die geliefde te verwerven. Wanneer er iemand is om naar te smachten, om over na te denken dan begin je de waarheid te beseffen van het gezegde dat pijn te verkiezen is boven genot. Wanneer je het denken, het voelen van je geliefde begint aan te voelen en al het verkeerde dat de geliefde zou kunnen hebben door de vingers begint te zien, wanneer je begint te zien dat alles juist, mooi en goed is in je geliefde dan wordt je omhooggetild om het paradijs te ervaren waarover de legenden het hebben.
Rumi zegt: ´Of je nu van de mens hebt liefgehad of God, als je werkelijkheid hebt liefgehad dan word je uiteindelijk voorgeleid voor de troon van liefde´. Al de verschillende aspecten van liefde en devotie kunnen in hun aanvang verkeerd of juist lijken te zijn, maar als er ware liefde en devotie is dan bereik je uiteindelijk die fase die heiligen en meesters hebben ervaren. Want liefde is zuiverend, liefde is versterkend, liefde is verheffend en liefde schenkt leven.
Degene die zegt: ´Ik houd van iemand, maar ik haat iemand anders´, weet niet wat liefde betekent. Hoe kun je haten als je liefhebt? Dat is onmogelijk. Het hart dat is afgestemd op liefde in niet in staat om te haten, het kan niet haten. Als het in staat is tot haat kan het niet liefhebben, dan heeft het nooit liefgehad. De persoon die zegt dat hij ooit zijn vriend heeft liefgehad, maar dat hij hem niet langer liefheeft, heeft nooit het licht van liefde, van ware liefde, gekend. Liefde is levend en daarom groeit ze; liefde is groeiende en daarom verspreidt ze zich. Er is geen einde aan de verspreiding van liefde, want de bron ervan is goddelijk en de verspreiding ervan derhalve perfect.
Passies die in hun verscheidene aspecten opkomen zijn als rook. Affectie en emotie zijn de gloed van de liefde en devotie is de vlam die opstijgt uit de liefde en die het pad van de zoeker verlicht. Net zoals God eeuwig is, is de liefde eeuwig. Als er al ergens waarheid in ligt dan ligt die in de liefde. Als er geen waarheid in de liefde ligt dan ligt er nergens waarheid in. Als er al enige zeden of principes zijn dan komen ze allemaal op uit de liefde, want dat is het enige principe en de enige zede die echt is. Er zijn veel doctrines en principes die door de mens zijn gemaakt, maar dit zijn slechts wetten. Liefde heeft haar eigen wet en hangt geen enkele wet van wie dan ook aan.
Kan iemand perfectie bereiken door liefde alleen, zonder meditatie? De mens mediteert omdat hij niet werkelijk liefheeft. Het woord liefde wordt verkeerd geïnterpreteerd en verkeerd begrepen. Wij gebruiken het in het dagelijkse leven zonder te weten wat het betekent. Wanneer de ziel eenmaal begint te begrijpen wat het betekent dan is het een woord dat te heilig is om te uiten. Niemand kan beweren lief te hebben, want liefde zou ons rechtvaardig maken en in staat stellen om onze tekortkomingen en zwakheden te zien. Wanneer eenmaal de vlam van liefde in het hart wordt aangestoken dan schaam je je zo erg over jezelf dan je niet meer kunt zeggen: ´ik heb lief´. Mensen ´fall in love´, zoals de engelsen zeggen, maar ze ´never rise´, hoewel het de bedoeling is om via liefde te stijgen en niet om te vallen. Alle inspiraties worden onthuld en de mysteries en geheimen van het leven manifesteren zich voor de blik van degene wiens hart wordt voorbereid; allerlei soorten deugden komen eruit voort.
Mensen hebben het over extase. Sommigen zeggen dat zieners of degenen die spirits en spoken zien extases hebben. Maar ze weten niet wat extase betekent. Extase is een gevoel dat slechts komt wanneer het hart afgestemd wordt op die toonhoogte van liefde die het hart versmelt, die het teder maakt, die het zachtheid schenkt, die het nederig maakt.
Wanneer iemand zegt: ´Ik heb het vormloze lief´, dan beweert hij iets wat inaccuraat is. Hij kan niet het vormloze liefhebben zonder eerst een vorm liefgehad te hebben. Als hij niet de vorm in het vormloze erkend dan is hij niet bij de liefde voor het vormloze aanbeland en wanneer de start niet juist is dan kan het einde ook niet juist zijn. Wanneer je het vormloze in de vorm hebt erkend en het vormloze in de de vorm hebt liefgehad zodat je hebt ervaren wat zelf-verzaking betekent, wanneer je jezelf hebt verloren, dan is de volgende stap de liefde tot het vormloze. En wat is deze liefde? Hoe manifesteert die zich? Die manifesteert zich in de liefde tot alles, die van de mens een fontein van liefde maakt, die over de mensheid de liefde uitstort die opwelt vanuit zijn hart en die liefde kan niet alleen de mensheid maar zelfs alle levende wezens bereiken.
