Wanneer we de kunst van de Middeleeuwen en de psychologie erachter bestuderen lijkt het dat het het voornaamste doel van de schilders van die tijd was om een object van aanbidding te produceren. Terwijl de schilder werd ingeperkt door de wetten van de conventionaliteit en terwijl hij een diepgeworteld geloof had in de heiligheid van zijn taak beschouwde hij zijn kunst als de uitdrukking van zijn grootste toewijding. En elke sensitieve persoon zal zeker voelen dat de kunst van de Middeleeuwen een atmosfeer, gevoel, magnetisme heeft die dag na dag groeien. Men kan deze kunst ongetwijfeld alleen appreciëren als men die niet vergelijkt met de hedendaagse kunst; zoals Majnun zei: ´Om Leila te zien moet je mijn ogen lenen´. Dus moeten wij de ogen van de mensen uit de Middeleeuwen, het gevoel van de mensen die toen leefden lenen en dan naar hun kunst kijken; want in zijn primitieve ontwikkeling ligt een mysterie verborgen dat vandaag niet gereproduceerd zou kunnen worden.
Als we over de Middeleeuwen en de Renaissance nadenken merken we op dat de golf die vanuit het oude Griekenland naar Italië was gekomen nieuw leven had gebracht; uiteindelijk werd de kunst die eens voor aanbidding werd gemaakt toen voor bewondering gemaakt. De kunst bereikte een grote hoogte door de spirit van de klassieke oudheid in een nieuw gebied van uitdrukking te brengen. Desalniettemin kan men zeggen dat kunst in de Middeleeuwen gericht was op God, dat in de kunst van de Renaissance God inbegrepen was, maar dat daarna zonder God werd geproduceerd. En zonder God is er in wezen geen kunst. De kloof die we vinden tussen onze tijd en de tijd toen kunst hoogtij vierde, komt omdat de hedendaagse kunst zonder God is. De kunstenaar van de Renaissance had God niet opgegeven, maar daarna werd God vergeten.
Schilderkunst, beeldhouwkunst, elke vorm van kunst, gaat neerwaarts wanneer ze niet tot een groter ideaal wordt gericht; ze kan niet omhooggaan omdat er geen ladder is. Het ideaal helpt alles omhoog te gaan en zonder ideaal gaat alles naar beneden. Men kan de reden zien waarom mensen steeds materialistischer worden: schoonheid behoort van nature bij de hemel; ze wordt op aarde slechts gereflecteerd; en wanneer de connectie met de hemel wordt verbroken, wanneer de hemel de rug wordt toegekeerd, dan richten de ogen zich op de aarde en begint schoonheid langzaam en geleidelijk te verdwijnen. Dus op een bepaalde manier is de divergentie tussen de Renaissance en onze tijd veroorzaakt door materialisme, door de handelsgeest en door het gebrek aan hemelse inspiratie.
De behoefte die gevoeld is in de harten van de liefhebbers van schoonheid heeft ongetwijfeld gewerkt in de innerlijke gebieden en het is tegenwoordig begonnen zich te tonen. Maar hoe? Niet in de vorm van schoonheid; in de afwezigheid van schoonheid begint men het nu te voelen. En het resultaat hiervan is dat de kunstenaar denkt dat er een nieuwe start in de wereld van de kunst gemaakt zou moeten worden, dat er een nieuwe soort van schoonheid gevonden zou moeten worden, een nieuwe expressie; maar wanneer hij het probeert te vinden mist hij meestal het teken, want wanneer inspiratie ontbreekt en het kunstwerk wordt geforceerd is wat wordt geproduceerd mechanisch. Een kunstenaar denkt: ´Alles moet zich in hoeken bevinden; dat schept een nieuwe schoonheid´; en een ander zegt: ´Nee, alles moet zich in kleuren bevinden; alles moet uit zichzelf expressief zijn´; weer een ander zegt: ´Alles moet alleen maar lijnen zijn zonder enig detail; iedereen zou voor zichzelf uit moeten zoeken wat het vertegenwoordigt´; en nog weer een ander zegt: ´Alles moet in een onvoltooide staat blijven; dat is erg artistiek´. Op deze manier lijkt het op veel paarden die verschillende richtingen nemen om op een bepaalde plaats aan te komen.
Er lijkt tegenwoordig geen ideaal te zijn, maar op de dag waarop het ideaal weer de hand van de kunstenaar leidt zal kunst sneller vooruitgaan en dan zal de belofte van de kunst van de toekomst vervuld worden. Dat wat begint met een belofte om de hoogten aan te raken, om zich in perfectie te manifesteren heeft een andere stem; het heeft een andere ziel en een andere expressie. Tegenwoordig streeft de kunstenaar ernaar, zijn ziel hunkert er naar, maar hij heeft het nog niet gevonden. En de enige reden waarom hij die nog niet heeft gevonden is omdat hij te hard nadenkt. Kunst vereist niet hard nadenken, evenals poëzie of muziek. Ware kunst komt altijd met gemak, met ontspanning; het komt op een natuurlijke manier. De kunstenaar zou niet moeten vechten met schoonheid of moeten worstelen met inspiratie.
Wat heden ten dage het meest betreurd dient te worden is de onbewuste maar overheersende commerciële invloed die als een wolk over de kunst van vandaag alles opzuigt. Er heerst een algemeen gevoeld dat er elke maand een nieuwe mode moet ontstaan; er moet in alles een nieuwe mode zijn; en deze neiging, doordrenkt met handelsgeest, vernietigt de wortels van natuurlijke en mooie kunst. Waarom naar iets nieuws streven? Het leven is altijd nieuw en altijd oud. Het is altijd hetzelfde en toch altijd nieuw.
Een nog grotere fout is te denken dat we alle gedachten aan het verleden moeten vergeten, over het hoofd moeten zien en moeten vernietigen. Wanneer kunstenaars met deze fout beginnen door altijd iets nieuws te willen dan maken ze clichématige dingen, dingen die ver van schoonheid zijn verwijderd. En de bewonderaars van kunst, zij die kunst kopen, maakt dat niets uit als het maar nieuw is. De meesten van hen verwerven slechts een kunstwerk omdat het in de mode is, niet omdat het mooi is; en daardoor wordt er een grote verantwoordelijkheid op de kunstenaar en op degenen die zijn werk aan de wereld presenteren gelegd. Deze druk verpest het werk van artistieke zielen, die tijd zouden moeten hebben om over schoonheid na te denken en die de vrijheid zouden moeten hebben om diep te voelen. In plaats hiervan wordt er angst op hen gegooid, wordt er een verantwoordelijkheid op hen gelegd iets nieuws voort te brengen. Op de dag dat de kunstwereld het woord ´nieuw´ vergeet, zal er een nieuw leven in ontstaan.
Het is jammer dat een aspect van kunst tegenwoordig zeer wordt verwaarloosd: het maken van fresco´s. Het is te hopen dat die op een dag weer wordt ontwikkeld en een prominentere plaats in de kunstwereld in zal nemen. Maar het schilderen van fresco´s zou voltooid moeten worden als iedere andere vorm van schilderen, zoals dat werd gedaan door de grote meesters in Italië die niets onvoltooid lieten. In elke vorm van kunst zou er bij de kunstenaar de wens moeten leven zijn werk te voltooien, het niet onvoltooid te laten hetgeen tegen perfectie is. Het tekort aan de wens om iets te voltooien is slechts luiheid, lethargie, verwaarlozing. Wij allen hebben als menselijke wezens onze beperkingen. Het is erg gemakkelijk om te zeggen: ´Het mag dan wel onvoltooid zijn, maar kijk er gewoon eens naar, het is prachtig!´ Maar dat is niet juist. Alles wat we doen zouden we moeten willen voltooien naar ons beste kunnen, ofschoon het vaak onvoltooid zal blijven wanneer we ernaar kijken vanuit het gezichtspunt van schoonheid zelf. We moeten het niet met opzet onvoltooid laten; het blijft onvoltooid zonder dat we het proberen wanneer het wordt vergeleken met perfectie.
Hedendaagse decoratieve kunst (*voetnoot: Hazrat Inayat Khan gebruikt de woorden 'decoratieve kunst' niet alleen in de gebruikelijke betekenis van het woord, maar ook om schetsen en schilderijen aan te duiden waarin het onderwerp eerder wordt gesuggereerd dan in detail wordt uitgewerkt*) lijkt een nieuwe stap richting het onbekende te vertegenwoordigen. Ongetwijfeld zou het doel van decoratieve kunst moeten zijn een indruk te produceren zonder in details te treden. Maar desondanks zou het eerst moeten worden geproduceerd in de diepten van het eigen hart van de kunstenaar en vervolgens zou hij zijn denkkracht in de lijnen die hij tekent moeten leggen. Als een kunstenaar slechts een uiterlijk effect teweeg wil brengen door iets attractief te maken door het anders te maken, zal het er nooit mooi uit zien en zal het nooit suggereren wat hij wilde suggereren.
Wanneer een kunstenaar vandaag de dag een idee in decoratieve kunst wil uitdrukken, probeert hij alle details te vermijden en zijn onderwerp door slechts enkele lijnen voor te stellen. Maar als deze lijnen niet ontsprongen zijn aan de diepten van zijn hart, als ze niet geïnspireerd zijn dan worden ze geen universele taal, dan laten ze een ander niet meteen voelen dat die het idee is dat de kunstenaar in gedachten had om voort te brengen. Er moet extra aandacht aan worden geschonken zodat deze lijnen niet slechts lijnen zijn, maar dat ze iets uitdrukken, de suggestie van iets zijn, dat ze levend zijn; en dan brengen ze meteen de betekenis van de kunstenaar naar de mind van degene die naar hen kijkt. Als een object in decoratieve kunst niet met deze inspiratie wordt gemaakt is het niet compleet en dan suggereert het niets maar is het misleidend en zal het veel mensen verwarren. En waar kan iemand in deze tijd, als kunst zelfs verwarrend is, naar toe? Er is niets anders. Kunst zou onthullend moeten zijn in plaats van verwarrend.
Er is een tijd geweest waarin decoratieve kunst hoog was ontwikkeld, bijvoorbeeld in China waar zij haar hoogtepunt heeft bereikt. Als een Chinese kunstenaar een object wilde decoreren met een afbeelding van de lucht, dan tekende hij die met een lijn; en dat kan men voelen. Waar komt dat vandaan? Uit een mentale inspanning? Het komt uit inspiratie. Het denken over een idee is heel wat anders dan het voelen van een idee, en wanneer de kunstenaar eenmaal het idee begint te voelen dan kan hij het uitdrukken, en dat maakt de lijnen compleet. Degenen die het willen zien zullen de waarheid ervan zien; zij zullen de lijnen kunnen lezen; zij zullen het object van de afbeelding kennen.
Er is tegenwoordig een nieuw aspect van kunst dat helderziende, mediamieke of spiritualistische kunst wordt genoemd. Men kan over het verbijsterende effect van kunst spreken, maar dit is het meest verbijsterende van alles! Op een dag deed iemand wat kleuren op een papier, liet het me zien en zei: ´Mensen kunnen dit diepe idee niet begrijpen, maar u zult het wel begrijpen. Het is zeer diep, het is uit een of andere helderziende bron gekomen´. Ik keek er naar; er waren veel kleuren, dat was wat men erover kon zeggen en ze schitterden nog niet eens harmonieus met elkaar; het waren slechts uithalen. Degene die het had geschilderd keek naar me en wachtte op mijn mening. Hij vroeg: ´Wat vindt u ervan?´ Dus antwoordde ik: ´Het is een schilderij over het einde van de wereld.´ En hij was zeer tevreden met dit antwoord. Sommige mensen die beweren helderziend te zijn proberen wat zij de andere kant noemen te schilderen, maar om dit te doen zouden zij de verf en het canvas ook naar de andere kant moeten brengen. De helderziende kan de andere wereld niet schilderen met een penseel van deze wereld; als hij dat zou proberen zou dat een vergissing zijn.
Vaak produceren mensen ook verwarrende patronen in decoratieve kunst. Misschien dat er zich in dat patroon een bloem bevindt en misschien dat die bloem op het gezicht van een mens lijkt; en als men naar die bloem kijkt vanuit een andere hoek, lijkt het op het gezicht van een aap of van een tijger. Als dat niet verwarrend is, wat is het dan wel? En zulke patronen worden in de handel gebracht en voor behang en andere decoratieve doelen gebruikt. De handelsgeest heeft deze verwarring van de mind van de kunstenaar overgenomen en er gebruik van gemaakt en als verwarring voor commerciële doeleinden wordt gebruikt waar gaan we dan anders heen dan naar verwarring, steeds grotere verwarring die wordt geholpen door de kunst, door de zogenaamde kunst?
De combinatie van niet-harmonische kleuren heeft vaak een niet harmonische invloed op de zenuwen, op het denken, op de mind; en dit geeft ruimte aan die denkbeeldige kunstenaars die echter zonder schoonheid, zonder kunst, zonder kennis van het leven en zonder enig psychologische conceptie ervan zijn. Het maakt hun kunst populair; door te beweren dat het nogal anders dan wat dan ook is kunnen zij hun kunst beter verkopen. Kunst zou eenvoudig moeten zijn; zij zou expressief moeten zijn; zij zou inspirerend en onthullend moeten zijn.
