Een van de woorden waaraan het woord ´soefisme´ verwant is is het Griekse Sophia, wat wijsheid betekent. Wijsheid die kennis is die is zowel vanuit het innerlijk als vanuit het uiterlijk is verworven. Daarom is soefisme noch alleen intuïtieve kennis noch alleen kennis verworven uit het uiterlijke leven in de wereld. Soefisme is op zich geen religie, zelfs niet een cultus met een onderscheiden en duidelijk omschreven doctrine. Er kan geen betere verklaring van soefisme gegeven worden dan door te zeggen dat iedereen die kennis van zowel het uiterlijke als van het innerlijke leven heeft een soefi is. Dus er is geen enkele periode in de geschiedenis van de wereld een stichter van soefisme geweest, maar toch heeft het soefisme altijd bestaan.
Voor zover we hebben kunnen ontdekken zijn er sinds de tijd van Abraham esoterische scholen geweest, en veel ervan kunnen soefi-scholen genoemd worden. De soefi-scholen van Arabië hebben de Arabische cultuur in zich opgenomen en waren grotendeels metafysisch. De soefi-scholen van Perzië hebben meer het literatuur-aspect ontwikkeld en de soefi-scholen van India hebben het meditatieve vermogen ontwikkeld. Maar de waarheid en het ideaal zijn als centraal thema van soefisme in al deze scholen hetzelfde gebleven. Er bestaan er nu nog verscheidene van en het zou niet overdreven zijn te zeggen dat er miljoenen zielen zijn, de volgelingen van verschillende religies, die profijt hebben gehad door de wijsheid van deze scholen.
Elke school heeft ongetwijfeld zijn eigen methoden en elke methode is gekleurd door de persoonlijkheid van de leider. Er zijn scholen van derwisjen en er zijn scholen van fakirs. En er zijn scholen van de Salik tegelijk met filosofie morele ontwikkeling onderrichten.
De hedendaagse soefi-beweging is een beweging van leden van verschillende landen en rassen verenigd in het ideaal van wijsheid. Zij geloven dat wijsheid niet tot een specifieke religie of een specifiek ras hoort, maar tot het menselijke ras als geheel. Het is een goddelijke eigenschap die de mensheid heeft geëerfd; en het is in deze verwerkelijking dat de soefi´s, ondanks dat ze tot verschillende nationaliteiten, rassen, geloofsovertuigingen en geloven horen, zich toch verenigen en werken voor de menselijkheid in het ideaal van wijsheid.
Een ander woord dat een connotatie heeft met soefisme is het Arabische woord Sáf, wat zuiver betekent. Alle ellende in het leven komt voort uit de afwezigheid van zuiverheid en daar zuiver in werkelijkheid betekent natuurlijk zijn, betekent de afwezigheid van zuiverheid ver verwijderd zijn van natuurlijk zijn. Zuiver water betekent dat er geen andere substantie mee vermengd is, met andere woorden, dat het zich in zijn natuurlijke conditie bevindt. Soefisme is derhalve het proces om het leven natuurlijk te maken. Je kunt dit proces een religie, een filosofie, een wetenschap of een mystiek noemen, wat je maar wilt. Alle religieuze leraren die op verschillende tijden naar deze aarde zijn gekomen hebben dit proces van zuivering in de vorm van een religie gebracht. Het is geen nieuw proces, het is hetzelfde klassieke proces dat de wijzen van alle tijden hebben verleend. Als er al iets nieuws in wordt gegeven dan is dat in de vorm waarin het wordt gepresenteerd om te passen bij een specifieke periode van de wereld.
Je zou misschien kunnen denken dat met spiritualiteit bedoeld wordt dat je iets dient te leren wat je eerder nog niet wist, dat je buitengewoon goed dient te worden, dat je wat ongebruikelijke machten dient te verwerven of ervaringen van supernatuurlijke aard dient te hebben. Het soefisme belooft niets van dat alles, hoewel er voor een soefi niets te gek is op zijn pad. Al deze dingen en zelfs nog meer liggen binnen zijn bereik; maar toch is dat niet het doel van de soefi. Door het proces van soefisme verwerkelijk je je eigen natuur, je eigen ware natuur en daardoor verwerkelijk je de menselijke natuur. En door de studie van de menselijke natuur verwerkelijk je de natuur van het leven in het algemeen. Alle mislukkingen, teleurstellingen en zorgen worden veroorzaakt door het gebrek aan deze verwerkelijking; al het succes, geluk en alle vrede worden door de verwerkelijking van je eigen natuur verworven. Kortom, soefisme betekent je ware wezen kennen, het doel van je leven te weten en te weten hoe je dat doel moet volbrengen. Door teleurstelling zeggen velen: ´Ik zal waarschijnlijk nooit succesvol in dit leven zijn´, zich niet het feit realiserend dat de mens wordt geboren om te doen wat hij verlangt te doen en dat succes natuurlijk is terwijl mislukking onnatuurlijk is. Wanneer de mens zichzelf is is de hele wereld de zijne; wanneer hij niet zichzelf is, dan behoort zelfs zijn zelf hem niet toe. Dan weet hij niet wat hij is, waar hij is noch waarom hij hier op aarde is; dan is hij minder nuttig voor zichzelf en anderen dan een rots.
In zelf-verwerkelijking is het mysterie van het gehele leven gecenterd. Het is de remedie van alle aandoeningen; het is het geheim van succes in alle rangen en standen; het is een religie en meer dan een religie. En in deze periode waarin de hele wereld in de war is brengt de soefi-boodschap de goddelijke boodschap over aan de wereld. Wat er verkeerd is met de mensheid vandaag de dag is dat die niet zichzelf is en alle ellende op de wereld wordt hierdoor veroorzaakt. Daarom kan niets behalve dit proces van de wijze mensen en de wijzen van alle tijden dat zielen naar zelf-verwerkelijking leidt, beantwoorden aan de behoefte van de mensheid.
De soefi-boodschap wordt in haar uiting van liefdadigheid vaak beschouwd als wat men tegenwoordig onder pacifisme verstaat. En degenen die pacifisme geen goed hart toedragen, leggen haar uit als ´Vrede tot elke prijs´. Soefisme leert dit niet. Soefisme betekent niet goedheid, vriendelijkheid of vroomheid; soefisme betekent wijsheid. Alles in het leven is materiaal voor wijsheid om mee te werken en wijsheid kan niet worden beperkt tot wat voor principe dan ook. Er zijn onder de soefi´s grote geesten geweest die koning waren en andere die bedelaar, heilige, werkman, commandant, generaal, zakenman, staatsman of profeet waren; de soefi´s hebben door de tijden heen in allerlei verschillende soorten beroepen het soefisme beoefend. Dit toont aan dat niemand van een specifiek geloof of een bepaalde leerstelling kan zeggen dat het een soefi-doctrine is.
In muziek zijn er twee dingen: geluid en noten. Noten geven de toontrap van het geluid aan, maar geluid omvat alle noten; niet één noot in het bijzonder. Zo is soefisme ook: zij omvat alle overtuigingen en niet één overtuiging in het bijzonder. De soefi noemt geen enkele handeling goed of slecht, want elke handeling kan zowel goed of slecht worden. Dat hangt af van het goede of verkeerde gebruik van de handeling en of de handeling gepast of ongepast is. Goed of slecht hangt niet af van de handeling, maar van de houding en de situatie. Dit maakt de soefi vanzelf tolerant ten opzichte van anderen, bereidwillig om anderen te vergeven en onwillig zich een mening te vormen over de handeling van iemand anders. Deze houding houdt de soefi ver verwijderd van de uitspraak dat vrede goed is of dat oorlog goed is. De soefi zal liever zeggen dat oorlog ten tijde van oorlog goed is en dat vrede goed is ten tijde van vrede.
Maar als alles op zijn eigen plaats juist is wat heeft soefisme dan in het leven te doen? Het soefisme heeft als voornaamste taak de grond af te graven waaronder het licht van de ziel begraven is geraakt. Het is dezelfde lering van Christus die heeft gezegd dat niemand zijn licht onder de korenmaat moet zetten en ook dat je je licht volop moet laten schijnen.
De huidige wereldtoestand is zodanig dat de mensheid abnormaal is geworden. De mens is niet alleen bang voor slechtheid, maar ook voor goedheid; de mens ducht niet alleen oorlog, maar ook vrede; de mens is niet alleen de vijandschap maar ook de vriendschap beu; de mens verdenkt tegenwoordig niet alleen zijn tegenstander maar zelfs ook zijn eigen broer. Het lijkt wel alsof de mind van de wereld niet alleen moe maar ook ziek is: alsof de mensheid een zenuwinstorting heeft gehad. De mens kent, individueel of collectief, de zin of het doel van zijn leven niet. De soefi-boodschap zet de mensheid aan het leven beter te kennen en vrijheid in het leven te verkrijgen; zij spoort de mens aan dát te volbrengen wat hem goed, juist en rechtvaardig toeschijnt; en zet hem aan vóór elke handeling aandacht aan de gevolgen ervan te schenken door de situatie te bestuderen, zich op zijn eigen houding te bezinnen en van tevoren de methode te bestuderen die men zou moeten toepassen.
Het soefisme leidt niet alleen diegenen die religieus, mystiek of visionair zijn. De soefi-boodschap geeft de wereld de religie van alledag, dat wil zeggen je leven tot een religie maken, je beroep, je bezigheid in religie veranderen, je ideaal tot een religieus ideaal maken. Het soefisme heeft als doel leven en religie te verbinden, die tot dusverre klaarblijkelijk gescheiden gehouden zijn. Hoe kan iemand baat hebben bij religie als hij eens per week naar de kerk gaat en de rest van de week is toegewijd aan zijn zaak? Om die reden houdt de lering van het soefisme in, het dagelijks leven tot een religie te maken, opdat elke handeling in het leven de een of andere spirituele vrucht kan dragen.
De soefi-beweging volgt niet de methode voor wereldverbetering die verscheidene instellingen zich tegenwoordig eigen hebben gemaakt. Soefi´s denken dat als ziekte besmettelijk is, goedheid dat des te meer zal zijn. De diepte van elke ziel is goed; elke ziel is op zoek naar het goede en door de inspanning van individuen die goed wensen te doen in de wereld kan er veel worden gedaan, zelfs meer dan een materialistische instelling kan doen. Ongetwijfeld moeten er voor het algemeen welzijn politieke en commerciële problemen worden opgelost en kan er in die richting weinig worden gedaan voordat een aantal moeilijke problemen zijn opgelost, maar dat mag mensen niet uitsluiten van vooruitgang, want alleen de individuele vooruitgang op het spirituele pad kan de verlangde toestand in de wereld teweegbrengen.