De houding van de mens is het geheim van het leven, want succes en mislukking hangen af van de houding van de mens. Zowel de stijging als de val van de mens is afhankelijk van zijn houding. Met houding bedoel ik die impuls die zich als een batterij achter het mechanisme van het denken bevindt. Niet het denken van de mens is de houding van de mens, maar het is iets wat zich achter het denken van de mens bevindt en het denken naar de voorgrond duwt en in overeenstemming met de kracht van die impuls wordt het denken gerealiseerd. De houding achter elk woord dat je spreekt is de belangrijkste factor bij het tot een succesvolle voltooiing brengen van wat je zegt.
Er zitten drie verschillende aspecten aan dit onderwerp die je in acht moet nemen. Een aspect is je houding jegens jezelf: of je jezelf als een vriend of als een vijand behandelt, of je in harmonie of in disharmonie met jezelf bent. Niet iedereen is in harmonie met zichzelf en niet iedereen behandelt zichzelf als een vriend, hoewel hij dat wel kan denken. Want de mens is over het algemeen zijn grootste vijand; hij weet het niet, maar hij toont dat in zijn daden. Je leest in de Koran: ´Waarlijk, de mens is dwaas en wreed´. Dwaas omdat hij zelfs zijn eigen interesse niet kent en wreed omdat hij vaak zijn eigen vijand blijkt te zijn. Los van wreedheid jegens anderen, begint de mens door wreed voor zichzelf te zijn en die wreedheid is de oorzaak van dwaasheid. De mens kan zichzelf als zeer praktisch en slim beschouwen en toch blijkt hij vaak zijn eigen vijand te zijn.
Zoals Sa´di zegt: ´Mijn slimheid, heel vaak blijkt ge mijn grootste vijand te zijn´. Wereldse slimheid zonder geloof, kracht en vertrouwen is gewoonlijk niets anders dan een waandenkbeeld. Het is de ontwikkeling van vertrouwen in het hart, de ontwikkeling van geloof, die de mens eerst een vriendelijke houding naar zichzelf toe geeft; hij wordt zijn eigen vriend door zijn uiterlijke wezen in harmonie te brengen met zijn innerlijke wezen. Want het is wanneer het innerlijke wezen het ene zoekt en het uiterlijke wezen iets anders doet dat er disharmonie in het zelf is. Wanneer het hogere zelf de ene kant op wil gaan en het lagere zelf een andere kant op wil gaan dan is er disharmonie, waarvan het resultaat als een vulkaanuitbarsting is. De twee delen van zijn eigen wezen die zich zouden moeten verenigen in liefde, botsen op elkaar en het resultaat is vuur. Wat is er de oorzaak van dat mensen zelfmoord plegen? Wat brengt ziekte, depressie en wanhoop? Heel vaak het conflict dat er binnenin jezelf bestaat en daarom dient de houding jegens jezelf eerst vriendelijk, zachtmoedig en harmonieus te zijn. Zelfs in spirituele zaken dien je niet tegen jezelf in te gaan. Ik herinner me dat ik toen ik geïnteresseerd begon te raken in spirituele zaken mijn leraar op een dag vroeg: ´Murshid, vindt u het goed dat ik het merendeel van de nacht wakker blijf voor mijn nachtwake?´ ´Wie martel je daarmee?´, vroeg mijn murshid, ´Jezelf? Is God er door vergenoegd?´ Ik wist niets meer te zeggen.
Wanneer je nadenkt over je omgang met vrienden, met familieleden, met degenen met wie je in het dagelijkse leven in contact komt, zul je zien dat je hen aantrekt of afweert alnaargelang je houding. Of iemand zich nu in het zakenleven, in de handel of in een ander beroep beweegt hij stoot hen af of trekt hen aan en daarvan is zijn succes of mislukking in het leven afhankelijk. Het geheim van magnetisme hangt af van of je jezelf als vriend, vijand of als vreemdeling ziet; voor degene die ieder ander als een vreemdeling ziet is zelfs een vriend een vreemde, terwijl voor degene die ieder ander als een vriend ziet zelfs de vreemdeling een vriend is. Als je bang bent voor iemand die je zou kunnen kwetsen dan inspireer je diegene om je te kwetsen. Als je iemand wantrouwt en denkt dat die je op een dag zal bedriegen dan zal hij zeker geïnspireerd raken om dat te doen; maar als je vertrouwen hebt, zal de macht van dat vertrouwen op een dag zelfs een vijand veranderen in een vriend.
Eerlijkheid en oneerlijkheid worden op dezelfde manier gereflecteerd in alles wat je doet. Als je houding niet juist is dan wordt deze verkeerde houding gereflecteerd op al het werk dat je verricht of op iedereen die je ziet en zal die persoon op dezelfde manier reageren. Daarom is het doen van het goede en het slechte niet alleen een religieuze lering, iets wat de mensen wordt opgelegd; het is een wetenschappelijke en logische waarheid. Want met een verkeerde houding kan niets goeds worden volbracht en met de juiste houding kan er niets mis gaan, zelfs als er moeilijkheden zijn.
In ons hart is er een prachtige macht verborgen. Het is een goddelijke macht, een heilige macht en die kan ontwikkeld en gekoesterd worden door onze houding juist te houden. Het is ongetwijfeld niet altijd gemakkelijk om onze houding juist te houden. De invloed van dit leven op aarde, zo vol met veranderingen, verleidingen en onechtheid, brengt de standvastigheid van onze houding continu in verwarring. Desalniettemin ligt de kracht toch in de standvastigheid van onze houding en is elk gebrek aan standvastigheid de oorzaak van elke mislukking en teleurstelling. Er is een Hindoestaans gezegde: ´Een standvastige houding verzekert succes´, en wanneer we het spirituele gebied binnentreden dat geldt daar dezelfde regel. Het is niet het gebed dat een mens opzegt, het is niet het huis waarin hij bidt, het is niet het geloof dat hij aanhangt, het is de houding die er in religie toe doet. Het is net als het kaartje dat je moet laten zien bij de spoorwegcontrole. Men vraagt niet naar de positie die je hebt, welk eigendom of welke voorouders je bezit. Nee, men zegt: ´Kaartjes alstublieft!´ en als je er een hebt mag je doorlopen. Dat kaartje is de houding van de mens. Teneinde de spirituele sferen binnen te gaan is die juiste houding vereist en die verkort het pad.
Nu is het de vraag hoe je de juiste houding van de verkeerde houding weet te scheiden. De juiste houding te scheiden van verkeerde houding is net zo gemakkelijk als het zien van dingen wanneer je ogen open zijn. Wanneer je je niet realiseert dat de houding verkeerd is dan betekent dat dat je op dat moment je ogen sluit. De ogen laten je niet in de steek; je sluit ze. De mens vindt het niet fijn om zijn verkeerde houding aan zichzelf toe te geven; hij is bang voor zijn eigen fouten. Maar degene die zijn eigen fout in de ogen ziet, degene die zichzelf bekritiseert, heeft geen tijd om anderen te bekritiseren. Dit is degene die wijs zal blijken te zijn. De menselijke natuur is echter over het algemeen zo dat je iets heel anders doet. Iedereen lijkt er zeer in geïnteresseerd te zijn een ander te bekritiseren. Als je jezelf zou bekritiseren dan zijn er eindeloze fouten, hoe heilig of wijs je ook mag zijn; er komt geen einde aan de fouten in een menselijk wezen; en het bewustzijn van het corrigeren van je fouten, het betermaken van jezelf en het aannemen van de juiste houding is het enige geheim voor succes en daardoor bereik je dat doel wat het doel van elke ziel is.
Volgens het soefi-gezichtspunt is er slechts één leraar en die leraar is God Zelf. Niemand kan een ander onderrichten. Het enige wat je voor een ander kunt doen is hem je eigen ervaring te schenken teneinde hem te helpen succesvol te worden. Als bijvoorbeeld iemand toevallig een weg kent kan hij een ander vertellen dat dat de weg is die naar de plaats voert die hij wil vinden. De taak van de spirituele leraar is als de taak van Cupido. Het is de taak van Cupido om twee zielen bij elkaar te brengen; en zo is het de taak van de spirituele leraar om de ziel en God bij elkaar te brengen. Wat wordt er echter iemand geleerd die op zoek is naar waarheid? Niets. Er wordt hem slechts getoond hoe hij van God zou kunnen leren. Want niemand kan ooit spiritualiteit onderrichten; alleen God onderricht die. En hoe wordt die geleerd? Wanneer deze oren die naar buiten toe geopend zijn voor de buitenwereld worden gesloten en worden gefocust op het hart van binnen, dan begin je de woorden van binnenuit te horen in plaats van alles te horen van er vanuit het uiterlijke leven komt. Als je dus zo moeten definiëren wat meditatie is dan is dat ook een houding: de juiste houding jegens God.
De houding zou allereerst het zoeken van God van binnenuit dienen te zijn; en na het zoeken van God van binnenuit, God buiten te zien. In het verhaal van Aladdin in Duizend en een Nacht lezen we dat Aladdin op zoek ging naar een lantaarn; die lantaarn is het goddelijke licht van binnen en die is zeer moeilijk te vinden. Wanneer iemand die lantaarn eenmaal heeft gevonden dan is het volgende dat licht op het uiterlijke leven te werpen teneinde God zowel van binnen als van buiten te vinden. Gebed, nachtwake en elke vorm van aanbidding is allemaal behulpzaam; maar als iemand niet gericht is op het vredestichten met zijn broeder, met het harmoniseren van zijn naasten, het plezieren van degenen om hem heen, dan heeft hij zijn religieuze plichten niet uitgevoerd. Want wat kan een mens God geven die volmaakt is? Zijn goedheid? Zijn goedheid is erg beperkt. Zijn gebeden? Hoe vaak zal hij bidden? De hele dag brengt hij voor zichzelf door. Als hij twee of drie keer bidt is dat niet veel. Als iemand al iets kan doen om God te behagen is dat het behagen van Zijn schepsels, hun genoegen te zoeken. Er kan geen beter gebed of een grotere religie bestaan dan alert te zijn met betrekking tot de gevoelens van andere mensen, bereid te zijn hen te dienen, hen op elke mogelijke wijze te plezieren, hen te vergeven en hen te tolereren. En als hij, wanneer hij verkeerd handelt, zich realiseert dat hij iets verkeerds voor God doet en in het goed handelen iets goeds voor God doet, dan is zijn houding juist.
Het einde en de totale som van alle mystiek, filosofie, meditatie en van alles wat je leert en ontwikkelt is om een betere dienaar voor de mensheid te zijn. Van het begin tot het einde is alles op het spirituele pad een training om in staat te zijn de mensheid beter te dienen en als je het niet met die intentie doet dan zul je uiteindelijk ontdekken dat je niets hebt volbracht. Er zijn veel mensen die het verrichten van wonderen zoeken of grote macht om dingen voor elkaar te krijgen. Zij kunnen het wellicht proberen en de een of andere macht verwerven; maar hun ziel zal nooit bevredigd raken. De ware tevredenheid van de ziel ligt in eerlijke, nederige dienstbaarheid aan een ander. Als er zich twee mensen voor me zouden bevinden, de een met grote macht om wonderen te verrichten en de ander nederig, vriendelijk, zachtmoedig en bereid om alles wat hij maar kan te doen voor zijn naasten dan zou ik de voorkeur geven aan de laatste. Ik zou zeggen: de eerste is geweldig, maar de laatste is een wijze man.
De ziel van de mens is de goedheid zelve, als hij maar van goedheid begint te houden. Het is niet iets dat wordt verworven; het ontstaat vanzelf. De juiste houding jegens God is een directe reactie op God. Want Zijn stem komt continu als antwoord op elke roep. De oren van het hart moeten open zijn en gefocust op die bron waarvandaan de stem komt. Wanneer dat is gedaan dan wordt de leraar van binnen gevonden; dan is er continue gidsing en word je gegidst naarmate je er dicht bij bent. Dan behoef je geen andere gidsing; maar er is eerst de gidsing van een spiritueel leraar nodig teneinde er dichter bij te komen.
Houding vormt een kanaal voor een inspanning en een juiste houding vormt een kanaal voor een juiste inspanning. De wereld is de plaats van testen en beproevingen. Als je niet in de wereld zou leven dan zou je geen kans hebben om iets goeds of verkeerds te doen; en zelfs als je een zeer spiritueel leven in de wildernis zou leiden dan zou dat niemand goed doen, zelfs niet jezelf; want je zou niet door de tests en beproevingen van de wereld zijn heengegaan. Je kunt niet het leven van een kluizenaar prijzen noch het veroordelen. Als hij gelukkig is dan is het goed. Iedereen kent zijn eigen leven en als hij gelukkig is dan zal hij ook geluk aan anderen schenken.
Soms wordt er iemand geboren om het leven van een kluizenaar te leiden. Hij zal in het leiden van dat leven geen kwelling of marteling vinden; laat hem het leiden; op die manier zal hij zijn eigen vriend blijken te zijn. Bij de tweede stap die hij zet zal hij de vriend van iemand anders zijn. Als iemand mij zou vragen of het leven van een kluizenaar ideaal is dan zou ik antwoorden dat het voor hem ideaal is, maar dat je dat niet na hoeft te volgen. Is het leven van een kluizenaar dan zelfzuchtig? Als we het leven observeren is het heel moeilijk om te zeggen wie zelfzuchtig is en wie niet. Het leven van een kluizenaar is niet een leven waarvoor je alles zou moeten opofferen om het te kunnen leiden. Ik zou de laatste zijn om het iemand aan te raden. Maar als je het voor je eigen plezier zou volgen en er geluk in zou vinden, dan zou ik je er niet van weerhouden; want een Soefi handhaaft van begin tot einde de vrijheid van de ziel.
