De ziel maakt op haar weg naar de manifestatie vier toestanden door, ´Ilm, ´Ishq, Wujud en Shuhud. ´Ilm is de oorspronkelijke toestand van het bewustzijn, de pure intelligentie; ´Ishq is liefde, de volgende stap van de intelligentie in de richting van de manifestatie; derhalve zijn intelligentie en liefde in hun essentie hetzelfde. Objecten zoals rotsen en bomen hebben geen intelligentie en hebben derhalve geen liefde behalve een kleine perceptie van liefde die in het plantenleven bestaat; onder beesten en vogels echter ontwikkelt zich intelligentie en dat is de reden waarom de liefde zichzelf in hen begint te tonen. Wujud is de objectieve wereld, waarvan het de bedoeling is dat hij bemind wordt, want liefde zou zich niet kunnen manifesteren als er geen object zou zijn om lief te hebben. Shuhud is de realisatie van de ervaring van liefde om het even in welk aspect dat ook maar is.
Het woord love (liefde) wordt afgeleid uit het Sanskriet woord Lobh, dat verlangen, wens betekent; hetzelfde woord wordt in de Russische taal gebruikt, Liubov. Liefde kan met andere woorden het verlangen zich bewust te worden van het object van de liefde genoemd worden. Derhalve is Shuhud, de verwerkelijking van liefde, het enige doel van elke ziel. Liefde is in verschillende aspecten bekend onder zulke namen als wil, wens, verlangen, vriendelijkheid, gunst enzovoorts.
In de liefde vertoeft alle kennis. Het is de liefde en de interesse van de mensheid in dingen die in de loop van de tijd hun geheim onthullen, en dan weet de mens hoe hij ze moet ontwikkelen, beheersen en gebruiken. Niemand buiten de minnaar kan wie dan ook kennen, hoe veel hij ook beweert te weten, omdat in de afwezigheid van liefde de innerlijke ogen blind zijn; alleen de uiterlijke ogen, die niet meer zijn dan de bril van de innerlijke ogen, zijn geopend. Wat heeft een bril voor zin als het zicht niet helder is? Daarom aanbidden we al diegenen van wie we houden en zijn we blind voor de goede kwaliteiten van diegenen van wie we niet houden. Het is niet altijd zo dat deze onze verwaarlozing verdienen, maar onze ogen kan zonder liefde hun goedheid niet zien. Degenen van wie we houden kunnen ook slechte punten hebben, maar net zoals liefde schoonheid ziet, zien we dat alleen in hen. Intelligentie zelf is liefde op haar volgende stap richting manifestatie. Wanneer het licht van liefde is aangestoken dan wordt het hart transparant, zodat de intelligentie van de ziel erdoorheen kan kijken, maar totdat het hart door de vlam van liefde wordt aangestoken tast de intelligentie, die constant hunkert naar het ervaren van het leven aan de oppervlakte, in het donker.
De gehele schepping wordt voor de liefde gemaakt. De mens is daar het best toe in staat. Als we een steen in ons huis hebben en we heel erg van de steen houden dan zal de steen zich niet in die mate bewust zijn van onze liefde als een plant dat zou zijn. Als we een plant hebben en ernaar omzien en ervoor zorgen zal die op onze zorg reageren en floreren. De dieren voelen affectie. Hoeveel affectie en liefde kan een dier niet voelen als we het in het huis houden! De tamme dieren worden in de loop van de tijd net zo hartelijk als iemand van het gezin. Het was de hond van Jozef die hem eten gaf tot hij in de put zat totdat hij werd gevonden door reizigers die daar voorbij kwamen. Men zegt dat het paard van een Arabier die op het slagveld was gevallen drie dagen over hem waakte, zijn lijk beschermend tegen de aasgieren totdat zijn kameraden kwamen. Maar de mens heeft omdat hem de grootste intelligentie is toebedeeld de meeste liefde in zijn natuur.
Dit alles toont aan dat de schepping zich heeft ontwikkeld van de mineraal tot de plant, van de plant tot het dierenleven en van het dierlijke naar het menselijke wezen, door elke fase een geleidelijke ontwikkeling van liefde vertonend.
De Soefi´s zeggen dat de reden voor de gehele schepping is dat het volmaakte Wezen Zichzelf wilde leren kennen en dit deed door de liefde van Zijn natuur te wekken en daaruit Zijn doel van liefde schiep, wat schoonheid is. Derwisjen groeten elkaar met deze betekenis door te zeggen: ´Ishq Allah, Ma´bud Allah´ - ´God is liefde en God is de beminde´. Een Hindoestaans gedicht zegt: ´Het verlangen om de geliefde te zien bracht mij naar de aarde en hetzelfde verlangen om de geliefde te zien neem ik met me mee naar de hemel´.
Daar liefde de bron van de schepping en het ware onderhoud van alle wezens is, voorziet de mens, als hij weet hoe hij het aan de wereld om hem heen moet geven als sympathie, als vriendelijkheid, als dienstbaarheid, allen in het voedsel waarnaar elke ziel hongert. Als de mens dit geheim van het leven zou kennen zou hij de hele wereld winnen, zonder enige twijfel.
Liefde kan altijd worden opgemerkt in het denken, spreken en handelen van de minnaar want in elk van zijn uitdrukkingen bevindt er zich een charme die zich toont als een schoonheid, tederheid en verfijndheid. Een hart dat brandt in het vuur van de liefde heeft de neiging elk hart waarmee het in contact komt te smelten.
Liefde produceert zo´n charme in de minnaar dat allen van hem houden terwijl hij van één iemand houdt. Het magnetisme van liefde wordt als volgt uitgelegd door een Hindoestaanse dichter: ´Waarom wordt niet elk hart in druppels gesmolten voor de vlam die mijn hart gedurende mijn gehele leven heeft onderhouden? Omdat ik mijn gehele leven met de pijn van liefde tranen heb gestort, ondernemen de liefhebbers een pelgrimstocht naar mijn trieste graf´. Om deze les van liefde te onderrichten zei Christus: ´Ik zal van u vissers van mensen maken´. ´Iedereen voelt zich tot mij aangetrokken om met mij bevriend te raken, maar niemand beseft wat het is in mijn hart dat hem aantrekt´, zei Jelal-ud-Din Rumi.
Liefde is inherent aan elke ziel. Alle bezigheden in het leven, hoe belangrijk of onbelangrijk ook, zijn op de een of andere manier gericht op liefde; daarom kan niemand in de wereld helemaal liefdeloos genoemd worden. Liefde is het enige wat elke ziel met zich mee naar de aarde brengt; toch heeft de mens nadat hij op aarde is gekomen iets van alle kwaliteiten van liefdeloosheid. Als dat niet zo zou zijn dan zouden we wanneer we werden geboren net zo verbitterd, jaloers, boos en vol haat zijn als we nu zijn. De baby heeft geen haat. Een klein kind dat we hebben uitgescholden zal over een paar minuten ons komen omhelzen.
Het liefhebben, bewonderen en aanbidden van iemand met wie we noch door geboorte, ras, geloofsovertuiging of enige wereldse band zijn verbonden, komt voort uit de liefde van de ziel. Soms worden iemand op het eerste gezicht verliefd, soms trekt de aanwezigheid van iemand een ander als een magneet naar zich toe, soms zie je iemand en voel je: ´Het lijkt alsof ik hem al mijn gehele leven ken´; soms spreek je met iemand anders en vind je een intimiteit van begrip alsof de zielen elkaar begrijpen; dit alles wordt verklaard door het idee van zielsmaatjes.
Een hart dat is verlicht door liefde is waardevoller dan alle sieraden en juwelen van de wereld. Er zijn net zoveel verschillende soorten harten als er verschillende substanties in de wereld zijn. Er zijn harten van metaal die lange tijd en veel vuur van liefde nodig hebben om warm te worden en wanneer ze eenmaal zijn verwarmd, zullen smelten en voor even in elke vorm gekneed kunnen worden die je maar wenst, maar snel daarna koud worden. Er was harten van was die ogenblikkelijk smelten bij het zicht van het vuur en als er een lont van ideaal is dan zullen ze hun vlam behouden totdat ze niet-bestaand raken. Er zijn harten van papier die aangestoken worden door een vluchtig contact met vuur en in een seconde tijd veranderen in as.
Liefde is als het vuur; haar gloed is devotie, haar vlam is wijsheid, haar rook is verbinding en haar as is losmaking. De vlam stijgt op uit de gloed en zo is het ook met wijsheid die opstijgt uit devotie. Wanneer het vuur van de liefde zijn vlam produceert dan verlicht het als een fakkel het pad in het leven van de devoot en verdwijnt alle duisternis.
Wanneer de levenskracht in de ziel handelt is het liefde, wanneer die in het hart handelt is het emotie en wanneer het in het lichaam handelt is het passie. Daarom is de meest liefhebbende persoon de emotioneelste en is de emotioneelste de gepassioneerdste overeenkomstig het niveau waarvan hij zich het meest bewust is. Als hij het wakkerst is in de ziel dan is hij liefhebbend, als hij in het hart ontwaakt is is hij emotioneel, als hij zich bewust is van het lichaam is hij gepassioneerd. Deze drie kunnen afgebeeld worden als vuur, vlam en rook. Liefde is het vuur wanneer ze zich in de ziel bevindt, een vlam wanneer het hart erdoor wordt aangestoken en ze is als rook wanneer ze zich via het lichaam manifesteert.
De eerste liefde is liefde voor het zelf. Als hij verlicht is ziet de mens zijn ware weldaad en wordt hij een heilige. In de afwezigheid van verlichting wordt de mens zo zelfzuchtig dat hij een duivel wordt. De tweede liefde is de liefde voor de andere sekse. Als ze omwille van de liefde is, is ze hemels; als ze omwille van de passie is is ze aards. Als dit helemaal zuiver is kan ze het idee van het zelf wegnemen, maar de weldaad is licht en het gevaar is groot. De derde liefde is de liefde voor de kinderen en dit is de eerste dienst aan de schepsels van God. De liefde slechts voor je eigen kinderen bewaren is als het jezelf eigen maken van wat er als een schat door de Schepper aan ons wordt gegeven, maar als deze liefde zich uitbreidt om de gehele schepping van de Hemelse Vader te omhelsen dan tilt dat de mens op om onder de uitverkorenen van God te zijn.
De liefde van de ouders voor hun kinderen is veel groter dan de liefde van de kinderen voor hun ouders, want terwijl het denken van de ouders zich centreert rond de kinderen, denken de kinderen eerst aan zichzelf. Iemand vroeg de Profeet: ´De liefde van wie is groter, de liefde van de kinderen voor hun ouders of de liefde van de ouders voor hun kinderen?´ Hij antwoordde: ´De liefde van de ouders is groter want terwijl zij alles doen met in gedachten het idee dat hun kinderen mogen opgroeien en gelukkig mogen zijn en na hen zullen leven alsof zij verwachten dat ze na hun dood in het leven van hun kinderen leven, denken zelfs waardige kinderen dat op een dag de ouders zullen sterven en met dit in gedachten verlenen ze hen elke dienst die ze maar kunnen´. De vragensteller vroeg: ´De liefde van welke ouder is groter?´ De Profeet antwoordde: ´De liefde van de moeder; haar is het grootste respect en de grootste dienstbaarheid verschuldigd omdat de hemel aan haar voeten ligt´. De liefde van de ouders is zeer gezegend, want deze liefde is helder als kristal.
Er is een welbekend verhaal over Shirvn Bhagat, die zijn bejaarde ouders, die de leeftijd hadden bereikt waarop ze hulpeloos waren en helemaal afhankelijk waren van de diensten van hun enige zoon, toegewijd was. Shirvan was hen zo toegewijd dat hij alle vrijheid en plezier in het leven opofferde in hun dienst. Hij beantwoordde vriendelijk hun beroep op hem en verdroeg geduldig alle moeilijkheden die je in het gezelschap van bejaarden tegenkomt.
De ouders zeiden op een dag dat ze heel erg wensten een keer in hun leven op pelgrimstocht naar Kashi te gaan. Deze waardige zoon willigde hun wens meteen in en, daar er in die dagen geen vervoersmiddelen waren, ondernam de reis te voet. Hij maakte manden waarin hij zijn bejaarde ouders plaatste en tilde hen op zijn rug en ging zo op weg op een reis van duizenden mijlen, op zijn weg door veel wouden en over veel bergen heentrekkend en rivieren overstekend.
Hij reisde maandenlang op deze manier, maar voordat hij op hun bestemming arriveerde gebeurde er iets ergs. Shirvan zette op verzoek van zijn ouders zijn manden op de grond en ging wat water halen. Toen hij in de buurt van de rivier kwam werd hij geraakt door de pijl van de Raja Dasheratha, die op een rendier had gericht en hem per ongeluk raakte. Bij het horen van de diepe zucht van een mens ging de Raja naar hem toe en was ten diepste bedroefd. Hij vroeg: ´Is er iets wat ik voor je kan doen, O mens?´ Shirvan antwoordde: ´Ik ga dood. Ik heb slechts één wens en dat is om mijn ouders dit water te geven; ze zijn dorstig in de hitte van de zon´. ´Is dat alles?´, vroeg de Raja. ´Ik zal het als eerste plicht met groot plezier doen´. Shirvan zei: ´Als u iets meer wilt doen dan zorg voor hen en zie erop toe dat ze naar Kashi gedragen worden hoewel ik betwijfel of ze nog lang leven nadat ik ben heengegaan´.
De Raja ging met het water in zijn handen weg en gaf het aan de oude ouders zonder iets tegen hen te zeggen, bang dat ze het niet zouden drinken als ze de stem van een vreemde zouden horen. De ouders zeiden: ´O waardige zoon, ons hele leven lang hebben we je nooit geïrriteerd gezien; dit is de eerste keer dat je ons de schaal met water hebt overhandigd zonder je liefhebbende woord dat ons altijd nieuw leven schenkt´. Raja Dasheratha barstte in tranen uit en vertelde hun over de dood van hun zoon. Toen ze dit hoorden konden ze het niet opbrengen om het water te drinken. Zij leefden slechts op de liefde van hun zoon. Elk van hen slaakte een diepe zucht: ´O, onze geliefde Shirvan´, en ging heen.
Dit verhaal is sindsdien een overlevering in India geworden en er zijn aanhangers van deze overlevering die manden op hun schouders dragen en rondreizen, de deugd van devotie en dienstbaarheid aan ouders onderrichtend.
Wanneer liefde zich concentreert op een object dan is dat liefde. Wanneer ze zich concentreert op verscheidene objecten dan wordt dat affectie genoemd. Wanneer ze als een wolk is dan wordt ze verliefdheid genoemd. Wanneer haar gerichtheid moreel is dan is ze devotie. Wanneer ze voor God is, de alomtegenwoordige en almachtige, in feite, het gehele Wezen, dan wordt ze goddelijke liefde genoemd, dan wordt de liefhebber heilig.
Er is geen grotere macht dan liefde. Alle kracht komt met het ontwaken van de liefde in het hart. Mensen zeggen: ´Hij is teerhartig, hij is zwak´, maar er zijn er velen die niet weten welke kracht er ontspringt aan het hart dat teder in liefde wordt. Een soldaat vecht op het slagveld voor de liefde van zijn volk. Elke taak die men in liefde verricht wordt met alle kracht en macht verricht. Angst en rede, die macht beperken, kunnen geen standhouden tegen liefde. Een hen, hoe timide ze ook is, kan een leeuw weerstaan voor de liefde van haar kleintjes. Er is niets te sterk, te machtig voor een liefhebbend hart.
De macht van liefde voltooit alles in het leven zoals de macht van dynamiet die de wereld verovert. Maar wanneer dynamiet ontploft dan zet het alles in vuur en vlam en zo is het ook met de liefde: wanneer ze te intens is dan wordt ze een wiel van destructie en gaat alles verkeerd in het leven van de liefhebber. Dat is het mysterie van alle pijn en ellende in het leven van een liefhebber verklaart. Toch is de liefhebber in beide gevallen de winnaar. Als hij de situatie meester is geworden, is hij een meester; als hij alles heeft verloren dan is hij een heilige.
Liefde staat boven de wet en de wet staat onder de liefde. Je kunt ze niet met elkaar vergelijken; de een komt vanuit de hemel en de ander vanaf de aarde. Waar liefde sterft begint de wet. Daarom kan de wet nooit een plek voor de liefde vinden noch kan de liefde zichzelf ooit beperken binnenin de wet, daar de een beperkt is en de ander net zo onbeperkt als het leven is. De liefhebber kan geen reden geven waarom hij van een bepaald iemand houdt want er is voor alles een reden behalve voor liefde.
Tijd en ruimte bevinden zich in handen van de liefde. Een reis van mijlen zal een reis van een paar meter worden in aanwezigheid van de geliefde en meters zullen mijlen worden in de afwezigheid ervan. Een dag van scheiding in liefde is gelijk aan duizend jaar en duizend jaar aanwezigheid van de geliefde duurt zelfs nog geen dag.
Als er al enige beschermende invloed in de wereld is dan is dat niets anders dan liefde. In alle aspecten van het leven, waar we ook maar bescherming vinden, is de drijfveer ervan altijd liefde en niemand kan vertrouwen hebben in een andere bescherming, hoe groot ook, behalve in de bescherming die liefde biedt. Als een reus een kind bang zou maken dan zegt het kind: ´Ik zal het mijn moeder vertellen´. De kracht en de macht van wie dan ook is te klein in vergelijking met de bescherming van de liefde die de moeder haar kind biedt.
Liefde kan beter healen dan wat dan ook in de wereld. Er kan niets vergeleken worden met de aanraking van de moeder wanneer een kind pijn heeft. Er is geen grotere genezing dan de aanwezigheid van de geliefde bij de ziekte van de minnaar. Zelfs katten en honden worden door een liefhebbend klopje geheald.
Mensen proberen tevergeefs psychische processen uit om gedachten te kunnen lezen, om telepathische boodschappen uit te zenden en te ontvangen. Als ze toch eens wisten dat het geheim van alle occulte en psychische fenomenen in de liefde ligt! De liefhebber weet alles van de geliefde: het genot, het ongemak, het geluk en het verdriet, de gedachten en de voorstellingen. Hem staat geen tijd, geen ruimte in de weg, want een telepathische stroom wordt vanzelf gevestigd tussen de liefhebber en de geliefde. De voorstelling, de gedachte, de droom, het visioen van de geliefde, alles vertelt hem alles over het object van zijn liefde.
Concentratie dat het geheim is van alle verwerving in het leven en het voornaamste in alle aspecten van het leven, vooral op het pad van religie en mystiek, is in de liefde een natuurlijk iets. De liefdelozen zullen dit jarenlang op dit pad nastreven en zullen altijd falen om hun mind op een object te richten; maar liefde drijft de liefhebber voort terwijl ze hem de visie van de geliefde voor zijn aanbiddende blik houdt. Daarom hoeft de liefhebber zijn mind niet te concentreren; zijn liefde zelf is zijn concentratie die hem meesterschap verleent over alle dingen in de wereld. De liefhebber verwerft het object van zijn liefde door de macht van concentratie; en als hij het object niet verwerft dan stijgt hij erbovenuit. De liefhebber heeft in beide gevallen zijn beloning.
