Het geheugen is net zo'n goed waarneembaar mentaal vermogen als de mind, een registratie-machine die alles wat erop valt via de vijf zintuigen registreert. Wat je ziet, hoort, ruikt, aanraakt en proeft wordt in het geheugen geregistreerd. Een vorm, een afbeelding, een beeld die eenmaal zijn gezien blijven als die goed geregistreerd zijn door het geheugen soms een leven lang in het geheugen. In het leven van de wereld hoor je gedurende een dag heel veel woorden en toch blijven sommige woorden die het geheugen heeft geregistreerd een leven lang aanwezig, zo levend als maar kan. Zo is het ook met muziek. Wanneer iemand ooit prachtige muziek heeft gehoord en die is geregistreerd op zijn mind dan blijft die daar voor altijd. En het geheugen is een zo´n levende machine dat je die registratie op elk moment kunt produceren; die is er. Een goed parfum dat ooit is ervaren, ooit is waargenomen, wordt herinnerd; het gevoel van smaak blijft; de herinnering houdt het gevoel van aanraking vast.
Dingen blijven niet in het geheugen zoals ze in een aantekenboek blijven. Want omdat een aantekenboek dood is, is hetgeen er in het aantekenboek wordt bewaard, dood; maar herinnering is levend en dus leeft wat er zich in de herinnering bevindt ook en heeft dat een levende sensatie. Een registratie van een plezierige herinnering is soms zo waardevol dat je deze objectieve wereld zou willen opofferen voor zo´n registratie. Ik was ooit erg geroerd door het zien van een weduwe van wie de verwanten mij hadden verzocht om haar te zeggen dat ze de maatschappij in zou moeten gaan, om zich onder de mensen te gaan begeven, om een wereldser leven te gaan leiden. Ik ging naar haar toe om haar over dat onderwerp van advies te voorzien. Maar toen ze me vriendelijk vertelde: ´Alle ervaringen van het leven van deze wereld, hoe plezierig ook, verschaffen me geen plezier. Mijn enige vreugde is de herinnering aan zijn geliefde; andere dingen verschaffen me verdriet, andere zaken maken me ellendig. Als ik al vreugde vind dan vind ik die in de gedachte aan mijn geliefde´, kon ik niets zeggen om haar van gedachten te doen veranderen. Ik vond dat het een zonde zou zijn van mijn kant om haar van haar vreugde weg te halen. Als de herinnering ellendig voor haar zou zijn geweest dan zou ik anders met haar hebben gesproken. Maar die was een vreugde voor haar, die was de enige vreugde. Ik dacht dat daar de levende Sati was. Ik had slechts grote achting voor haar en ik kon geen woord uitbrengen.
Het geheim van de hemel en de hel dient in de herinnering gevonden te worden. Zoals Omar Khayya´m in zijn Ruba´iyat heeft gezegd: ´De Hemel is de visie van in vervulling gegaan verlangen en de hel is de schaduw van een ziel die in vuur en vlam staat´. Wat is dit? Waar is dit? Het bevindt zich slechts in de herinnering. Derhalve is herinnering geen klein iets. Het is niet iets wat in het brein is verborgen. Het is iets levends, en het is iets wat zo ruim is dat een beperkte mind het niet kan begrijpen; het is iets wat een wereld op zichzelf is.
Men zou zich echter af kunnen vragen: ´Wat is het dan als iemand zijn geheugen heeft verloren? Wordt dat door een stoornis in het brein veroorzaakt?´ Op de eerste plaats verliest iemand in werkelijkheid niet zijn geheugen. Iemand kan zijn geheugen verliezen, maar het geheugen verliest hem niet; omdat het geheugen je eigen wezen is. Wat er gebeurt is dat de stoornis van het brein het incapabel maakt om te onderscheiden wat het geheugen bevat. Derhalve heeft iemand die zijn geheugen tengevolge van de stoornis van het brein heeft verloren net zo goed een geheugen. Dat geheugen zal hem na de dood duidelijker worden. Want de mind is totaal duidelijk te onderscheiden van het lichaam; het is iets aparts, staat onafhankelijk van het lichaam. De mind is afhankelijk van het lichaam om de uiterlijke ervaringen waar te nemen die hij via de zintuigen in zich opneemt; maar de mind in onafhankelijk van het lichaam om zijn schatten te bewaren die hij via de uiterlijke wereld heeft verzameld en om ze vast te houden.
Daar we eraan gewend zijn alles via het voertuig van het lichaam te ervaren, zelfs onze gevoelens, maakt dit ons enige tijd afhankelijk van het lichaam; maar dit betekent niet dat we niet alles kunnen ervaren wat tot de mind behoort zonder de hulp van het lichaam. Ook zou iemand als hij zichzelf had opgetild vanuit zijn objectieve wezen zijn geheugen intact vinden. Echter het geheugen kan niet funktioneren in het brein dat stuk is, maar de impressies worden toch geregistreerd gedurende de tijd dat iemand zijn geheugen kwijt is geraakt; zij komen later terug. Het geheugen is alleen op het moment dat iemand zijn geheugen heeft verloren niet actief de dingen aan het registreren die eraan gegeven worden.
Een goed geheugen hebben is niet alleen iets goeds; het is een zegen, het is een teken van spiritualiteit; omdat het laat zien dat het licht van de intelligentie helder is en elk deeltje van het brein verlicht. Een goed geheugen is een teken van grote zielen. Bovendien is het geheugen de schatkamer waarin de kennis van iemand is opgeslagen. Als iemand niet de kennis die hij heeft verzameld uit zijn geheugen kan halen dan is zijn afhankelijkheid op het boek van weinig waarde.
Op een dag, zes maanden nadat ik door mijn Murshid als zijn leerling was geaccepteerd, begon hij te spreken over metafysica. Zelf metafysisch aangelegd, heette ik gretig de gelegenheid welkom. Gedurende die zes maanden was ik nooit ongeduldig, liet ik nooit de gretigheid zien om meer te weten dan mij werd toegestaan. Ik was helemaal tevreden aan de voeten van mijn Meester; dat betekende alles voor me. Het was desalniettemin een grote stimulus voor mijn mind om van hem iets te horen over metafysica. Maar toen ik mijn notitieboek uit mijn broekzak te voorschijn haalde beïndigde mijn Murshid het onderwerp. Hij zei niets; maar vanaf die dag leerde ik een les: ´Hiermee bedoelt hij dat mijn notitieboek niet de opslagplaats dient te zijn van mijn kennis. Er is een levend notitieboek; en dat is mijn geheugen, een notitieboek dat ik gedurende mijn gehele leven en door het hiernamaals met me mee zal dragen´.
We schrijven op papier ongetwijfeld dingen die tot de aarde behoren, getallen en andere feiten; maar dingen die betrekking hebben op de spirituele orde van dingen, op de goddelijke wet zijn van veel groter belang. Het notitieboek wordt niet voor hen gemaakt, zij dienen als een schat in het geheugen te worden bewaard, want het geheugen is niet alleen maar een registratie-machine. Het is tegelijkertijd een vruchtbare grond; en wat er daar wordt geplaatst is continu creatief; het is daar iets aan het doen. Derhalve bezit je niet alleen iets wat je in bewaring hebt gegeven, er is daar ook de rente ervan.
Tegelijkertijd leren we op het Soefi-pad hoe we een levende herinnering aan iets uit het verleden verwijderen uit de registratie; dat is de taak die we door concentratie en meditatie volbrengen. Dat is niet gemakkelijk; het is het moeilijkste, maar ook het waardevolste wat er is. Dat is de reden waarom we onze leringen vrij houden van speculaties, overtuigingen, doctrines en dogma, want we geloven in het huidige werk met onszelf. Hoe zou het zijn als je de ene dag het ene werd verteld en je dat dan zou geloven en je de volgende dag eraan zou twijfelen en je er niet in zou geloven? Als je werd verteld dat er een huis in de zevende hemel zou zijn en een paleis, wat zou dat jou doen? Het zou alleen maar beantwoorden aan je nieuwsgierigheid; het zou je nergens toe leiden. Derhalve verwerven we die dingen door middel van meditatie. We kunnen alles wat we willen uit het geheugen verwijderen; en op deze manier zijn we in staat zelf onze hemel te maken. Het gehele geheim van esoterie ligt in het beheersen van de mind en in het ermee werken zoals een schilder op een canvasdoek zou werken en alles wat hij maar wil produceert.
Hoe kun je ongewenste gedachten vernietigen? Dienen zij altijd vernietigd te worden door degene die ze heeft geschapen? Ja, de schepper van de gedachte dient die te vernietigen; en niet iedereen is bij machte om die te vernietigen. Toch kan dezelfde mind die meesterschap heeft bereikt, die kan creëren zoals die wenst, ook vernietigen. Als we in staat zijn op het canvas van ons hart alles wat we wensen te produceren en alles te verwijderen wat we wensen dan bereiken we die meesterschap waar onze ziel naar hunkert; wij bereiken die bestemming waarvoor we hier zijn. Dan worden we meesters van onze bestemming. Het is moeilijk, maar het is het doel dat we in het leven nastreven.
Soms wordt het geheugen verzwakt door een te grote spanning die erop wordt uitgeoefend. Wanneer je probeert je te herinneren oefent dat een spanning uit op iets wat natuurlijk is. Het is de aard van het geheugen om zich te herinneren. Maar wanneer je er druk op uitoefent: ´Je dient je te herinneren´, dan zal het vergeten. Want juist het feit dat je je hebt ingespannen zal ervoor zorgen dat het vergeet.
Je dient niet te proberen je mind dieper te beïndrukken dan die van nature beïndrukt raakt. Het is niet nodig het brein te gebruiken in het proberen je iets te herinneren, omdat je door het brein te gebruiken er alleen maar spanning op uitoefent. Het geheugen is onder commando van iemand. Als hij iets wil weten dient het meteen te komen zonder dat hij zijn brein inspant. Het is een automatische machine; het dient alles wat je wilt weten meteen voor je ogen te brengen.
Als het niet op die manier werkt is er iets mis mee. Zeker, associatie van ideëen helpt. Het is net als wanneer iemand de gedachte aan een paard uit zijn mind kwijt is en de stal hem daaraan herinnert. Je aandacht is meer dan voldoende; wilskracht dient niet gebruikt te worden om je dingen te herinneren; en het is een verkeerde methode die mensen tegenwoordig toepassen, wanneer ze zeggen dat je moet willen om je iets te kunnen herinneren. Door te willen verzwak je. Bovendien is er een evenwicht nodig tussen activiteit en ontspanning.
Het geheugen gaat nooit verloren. Wat er gebeurt is dat wanneer de mind in de war is het geheugen troebel wordt; omdat het de stilte van de mind is die je in staat stelt alles te onderscheiden wat je geheugen bevat. Wanneer de mind in de war is, wanneer iemand niet rustig is, dan ben je natuurlijk niet in staat alles te lezen wat het geheugen heeft geregistreerd. Het is niet waar dat het geheugen vrijgeeft wat er in wordt opgeslagen. Het is alleen zo dat de mens het ritme van zijn leven verliest door overprikkeling, zenuwachtigheid, zenuwzwakte, angst, zorg, vrees en verwarring; en dat veroorzaakt een soort opwinding in de mind en je kunt de dingen die ooit in het geheugen zijn geregistreerd niet voelen. Bijvoorbeeld iemand die niet gemakkelijk van buiten kan leren dient eerst zijn mind rustig te maken teneinde deze conditie te verbeteren. Dat is de mentale manier. Maar een fysieke manier om het geheugen te verbeteren is minder te eten en normaal te slapen, niet te veel te werken, je niet te veel zorgen maken en alle angst en vrees buiten de deur te houden. Je hoeft niet met het geheugen te werken om het helder te maken; wat er vereist is is jezelf rustig, ritmisch en vreedzaam te maken teneinde het geheugen duidelijk waarneembaar te maken.
